Orlando Figes verloor vooralsnog zijn evenwicht

Neurotische explosie
Onder de kop Britse historicus struikelt over ijdelheid meldt de Volkskrant van maandag 19 juli  een behoorlijke uitglijder van de — op grond van zijn uitnemende en omvangrijke boeken met betrekking tot de geschiedenis van Rusland tijdens de afgelopen eeuw [1] — alom zo terecht geprezen, en daardoor wereldwijd vermaarde, historicus Orlando Figes.
Het mag revolutionair lijken wat er door toedoen van deze eersterangs historicus is gebeurd, tot de Tragedie van een volk heeft het niet geleid, maar wel tot een in-triest gebeuren dat niet meer terug te draaien valt, maar dat hopelijk op termijn tot redelijke proporties te relativeren valt. Hij heeft in ieder geval bewezen flink uit zijn evenwicht te zijn, en dat geldt eveneens voor zijn 'gewone doen': het schrijven van uitstekende artikelen en dito standaardwerken.
Het gebeuren — anoniem afkraken van werk van collega's en het onder pseudoniem aanprijzen van eigen boeken via de internetboekhandel Amazon— heeft er uiteindelijk toe geleid dat Figes nu smartegeld moet betalen aan die collega's die hij op genoemde manier aan de kaak heeft gesteld. 

Laat ik hier het hele verhaal niet nog eens breed uitmeten; diverse media hebben dat reeds gedaan. Wel moet ik vaststellen dat er iets, al dan niet tijdelijk, helemaal niet koosjer was in het hoofd, en wellicht 'in het hart', van de prominente auteur. Het is geen zaak die op zichzelf staat als uitzonderlijke gebeurtenis. Tal van vooraanstaande lieden met (een) titel(s) en de noodzakelijke kennis, inzicht en ervaring op hun vakgebied, hebben zich door affectiviteit laten leiden tot zeer onaangename optredens, zij het domweg plagiaat plegen of zich onder een dekmantel als recensent uit te geven en in die hoedanigheid het werk van anderen met de grond gelijk te maken.

Meer dan alleen ijdelheid
In genoemde kop van de Volkskrant werd dit optreden van Figes gekwalificeerd als ijdelheid, een drijfveer die ten grondslag ligt aan veel onprettige gedachten en daden. Ik denk dat er meer aan de hand is dan alleen de vanitas die al zo oud is als de mensheid en die door de Prediker in de anthologie van het Oude Verbond met nadruk wordt genoemd. Mij lijkt het waarschijnlijker dat er onder die ijdelheid een ouder trauma verborgen lag dat als onuitgewerkte problematiek binnen de persoonlijkheid een uitweg zoekt en zich manifesteert in externe conflicten. Het is dan ook een bittere noodzaak dat Orlando Figes met een deskundige in conclaaf gaat om eens te bezien waar de schoen wringt en wat er ten faveure van de ontwikkeling binnen de persoonlijkheid aan kan worden gedaan ten einde herhaling te voorkomen. Want dat er sprake is van onvolgroeid gedrag is zo klaar als een klontje, en even duidelijk is het gevaar van herhaling als er niet aan de wortel van het kwaad wordt ingegrepen. Orlando Figes zelf is de enige die ervoor kan zorgen dat een dergelijke eclatante uiting van domheid zich niet herhaalt. Dergelijke neuroses komen niet zomaar met de oostenwind aanwaaien, en aangezien een neurose nu eenmaal staat bij de gratie van de herhalingsdrang, is het niet alleen voor de man zelf, maar tevens voor de wereld om hem heen een goede zaak als er maatregelen worden genomen die zulks in goede banen leiden.

Ziekteverlof
Sedert het uitbreken van dit schandaal is Orlando Figes met ziekteverlof. Dat is in de gegeven omstandigheden wel terecht, maar als de man bereid is zich op een voor hem passende wijze te laten behandelen — en of dat nu via een analyse van zijn verleden, dan wel via een bloesemtherapie gebeurt, is niet van direct belang, als het maar tot het gewenste resultaat leidt —, en als er dan sprake is van genezing, zou hij in zijn functie moeten worden hersteld. Immers, een man van zo grote intelligentie, met zoveel kennis en inzicht, behoort niet aan de kant te staan binnen het maatschappelijk gebeuren van de (eigentijdse) geschiedschrijving. Dat is in eerste instantie van belang voor de persoon zelf en daarnaast voor het Birkbeck College en daarmee van het gilde der geschiedschrijvers.

Als we iets verder kijken dan alleen dit, absoluut voor velen pijnlijke, incident, en moeten vaststellen dat er massamoordenaars het tot president van een al dan niet dubieuze staat weten te schoppen en dat alles wat de omgeving beter uitkomt, met de mantel der liefde wordt bedekt, dan doen degenen, die het voor het zeggen hebben er goed aan om de relativiteit niet uit het oog te verliezen en te besluiten voor een voortzetting van het werk dat Orlando Figes verrichtte tot deze ellende de kop opstak. Enig onopvallend kritisch volgen zal daarbij van nut kunnen blijken.

__________

[1] Diens in het Nederlands als Fluisteraars vertaalde boek komt in augustus 2009 voor in een artikel op onze zustersite Tempel der Historie. In een eerdere bijdrage, eveneens op die site, in oktober 2008, hebben we aandacht besteed aan de Nederlandse editie van Orlando Figes terecht als standaardwerk geldende boek over de Russische revolutie 1891-1924. Wij hebben het als onovertroffen gekwalificeerd.